Selecciona una palabra y presiona la tecla d para obtener su definición.


ArribaAbajoJornada II

SERAFINA
¿Qui'm pot dir on s'és trobada,
si's troba dona neguna,
que per sort de sa fortuna715
fos tan malaventurada?
¿Quina dona enamorada
se'm poria acomparar
en açó, que per amar
fos com yo tan mal tractada?720
Certament yo no creuria
que's trobás en tot lo món,
encara que moltes son
enganades hui en dia.


DOROSÍA
No us mateu, senyora mia,725
que yo crech, com Déu és Déu,
que morirà aquel jueu
de rabiosa malaltia.
SERAFINA
Mon plaer tot és defunt
y ha'm dexat de poch en poch,730
y no puch guaynar lo joch,
si no fesem carta amunt.
Emperò, lo mal és junt,
de concert, y no voldrá,
puig la amor d'un castellà735
m'a portada en aquest punt.
¡Quins traidors y com van nets
de bondat los castellans,
que tenen lengua y no mans,
y paraules y no fets!740
Presumixen de discrets,
fanfaregen de soldats,
enfengeixen d'esforçats
y un gich los da de bufets.
DOROSÍA
¡Ay, seynora, que m'espant745
com t'engana ton judici!
Per ma fe, lo meu Lenici,
mai viu home pus galant.
Yo li comprí'n el encant
una spasa y un broquer,750
per que'm fa, com és mester
bailar el aigua davant.
SERAFINA
Ia n'i ha homens tant de bé
que no's poden millorar,
mes aquest me fa parlar755
de qui no m'ha fet perquè,
que m'ha donada la fe
de no pendre altra muller:
y casa-s'a son plaer,
yo 'm restí com ell volgué.760
¡Piada tu, Verge Maria
que 'l maten a puynalades!
Yo 't pregue tantes vegades
commana la causa mia.
Yo 'l veja en tal malaltia765
que negú si acoste a ell,
sa muller no stiga amb ell
ni 'l paeixca sois un dia.
Tos li vullen mal de mort;
no trobe qui bé li faça,770
sos peccats ixquen en plaça,
perqu'és digne de tal sort.
Y en judici, per deport,
tostemps isca condempnat,
y si porta veritat,775
los jugges li façen tort.
Tots li prenguen ço del seu,
riguen dell sos enemichs,
darrere li vagen gichs
poblicant-lo per jueu.780
Sa oració no vinga a Déu,
son amich sia el demoni,
¡foc ardent de Sant Anthoni
lo prenga del cap al peu!
Encara no li vull dir785
tot aquell mal que devria,
si bé tot m'o merexia
quant li pogués maleir,
perqu'és cert com lo morir,
ses bondats reconegudes,790
que té casa prop de Judes
en 'l infern, a mon sentir.


TEODORO
Mulier plena doloris,
verba tua luctu plena
te dicunt afectam pena,795
causa maximi amoris;
sentencia tui clamoris
excitat vulnera mea,
que renovantur in ea
propter legem amatoris.800
Amavi viribus cunctis,
non amatus veni huc,
fatigatus usque adhuc
omnibus oris et puntis.
Adversitatibus junctis805
venit in me sors crudelis;
vivus sum, tamen infelix,
numerandus cum defuntis.
Propter hoc, si vis a me
quoddam servitium tibi,810
respice me totum ibi
diligentem erga te.
Pedibus manibusve,
corpore et anima dico,
fide et amore predico,815
viribus omnibusque.
SERAFINA
Moseyner, sé poch llatí,
mes entench vos gentilment
y veig que cortesament
vós voieu burlar de mi.820
Dons nous acosteu axi,
qu'el mio foch, si us acostau,
fer-vos ha que no pugau
moure-us més un pas d'ací.
TEODORO
Et me tedet luctus tui,825
sed flexis genibus oro
quod utaris Theodoro.
Vide si tibi vel cui ego
iam in peius fui;
vidi amoris qualitatem,830
condictionem, quantitatem,
omniaque ventris sui.
SERAFINA
Reverent, puix tant voleu
usar de vostra bondat,
yo us demane en caritat835
y sols per amor de Déu
que un gentil hom me crideu,
per exir de tant afayn,
se demana Floristayn,
ia crech que bé 'l conexeu.840
TEODORO
Factum sit, illico eo,
quem summopere rogabo
que sine ipso pugnabo
quod non revertar ab eo.
Fac te sperantem in Deo,845
saltem in sua mercede,
quod deponetur de sede,
favente judicio meo.


SERAFINA
Cert yo 'm vull desesperar,
no vull vida pus un ora.850
Verge Maria Seynora,
¿com me dexe de cridar?
Ell no 's pot ja descasar
sa muller no esent defunta,
perque lo que Déu ajunta855
nou pot home separar.
Ara dons serà mester,
jugiant per orde de fe,
si la cosa a de anar bé,
que l'altra muyra primer:860
Dons digau-me, ¿quin plaer,
quin descans y quin conort
que ma vida esté en sa mort
y Déu sap qui va darrer?
¿Quant vindrà la mia sort cara865
pera traure 'm daquest bosch?
Quant lo jorn se torne fosch
o la nit se faça clara.
Cert pus prest veurem encara
tota Roma ésser deserta,870
qu'el amor no'm faça certa
del dubte que yo tinch ara.
Yo crech qu'el Tibre llauors
fugirà del mar salat
quant la sort del meu peccat875
me traurà destos amors.
Pus prest les roses y flors
naixeràn d'amun les pedres
y en lo foch les belles edres
creixeràn plenes de olors.880
DOROSÍA
¡Ay, seynora, creume y calla,
no 't mates ab ta follia
per qui per tu no morria
ni 's posaria gramalla40!
Aquest no té creu ni malla:885
¿manquen homens per lo món?
Tants y tants y tants ne son,
millor mercat que de palla.
SERAFINA
Axí Déu me do salut,
mai a home volguí bé,890
perque tots, sobre ma fe,
son dolents y sens vertut;
mes yo crech, si Déu m'ajut,
que val més pendre de grat
un traidor exprimentat895
que un dolent no conegut.
DOROSÍA
Veuslo, veuslo, lo seynor,
ell ne ve com de passada.
Fes un poch de la enujada,
no li mostres gens d'amor;900
aprés li parla sens por,
referent-li totes coses
y serem dos alevoses
que basten per un traidor.


FLORISTÁN
Señora, Dios os contente905
como yo vida deseo,
pues tan turbada vos veo
qu'el morir tenéis presente.
Pero si continuamente
tal dolor doleros suele,910
mi alma tanto se duele
qu'el cuerpo no la consiente.
Que de veros con pasión
en tan gran fuego metida,
cabe tal parte a mi vida915
como le da la razón.
No menos mi corazón
en veros arder a vos
se quema tanto, par Dios,
qu'está ya hecho carbón.920
Mi juicio profetiza
d'esta flama no pequeña
que, do mi culpa es la leña,
vuestra queja no es postiza.
Pues si la razón atiza,925
siendo de vos acusada,
mi alma desventurada
quedará hecha ceniza.
Porque d'este mal yo hallo
que, si a vos algo os maltracta,930
que a mí del todo me mata,
si bien, señora, lo callo;
que, queriendo mesurallo,
nos cabe por un compás:
a vos sentillo y no más935
y a mí sentillo y pagallo.
Gran dolor es mi dolor
y más que grande mi pena,
por veros a vos tan buena
como yo soy pecador;940
vos leal y yo traidor,
vos sin culpa, yo culpado,
para siempre ser llamado
Judas, que vendo al amor.
Digno soy de gran suplicio,945
como vos de gran corona;
si, pues a vos, tal persona,
hice yo tal deservicio,
que para mi maleficio
ser pagado del Eterno,950
me debe ser el infierno
señalado beneficio.
SERAFINA
No sé com vos puch oyr
ni tenir vos gens davant,
encara que yo m'espant955
com gosas ací venir.
FLORISTÁN
Señora, puedo decir
que por ninguna manera
delante vos no veniera
si me pudiera sofrir.960
Pero ya, señora mía,
la fuerza no me bastaba,
mas cuanto más me tardaba
tanto más mi mal crecía.
SERAFINA
Placía a la Verge María965
que yo us veja en tant de mal.
FLORISTÁN
Señora, por otra tal,
que perdáis malenconía.


TEODORO
Satis est.
SERAFINA
Callau, seynor,
que 'l voldria fer mil trossos970
y 'm basta'l ànim a mossos
venjarme daquex traidor.
FLORISTÁN
¡O mezquino pecador,
vedme aquí, matadme ya,
pues que la muerte quizá975
me será vida mejor!
TEODORO
Videamus nunc si forte
potest malum evitari,
bonumque comunicari,
favente benigna sorte.980
FLORISTÁN
No ay remedio que conforte
ni salud para mi llaga,
ni vos me diréis qué haga
ni yo sé buscar conorte.
SERAFINA
Per axò diu Avicena985
que totes coses errades
pus prest poden ser reptades,
que no venir en esmena.
FLORISTÁN
Luego si tal es mi pena
que no se puede emendar,990
¿queréisme significar
que es perpetua mi cadena?
SERAFINA
Yo no us entre en tot axò
ni m'entench dexes cadenes,
prou tinch que fer en mes penes,995
puix les me he volgudes yo.
FLORISTÁN
Mi ventura consintió
y acusóme mi pecado,
hizo fe vuestro cuidado,
la razón me condenó.1000
Soy condenado a tormento
de perpetua punnición,
a perdurable pasión,
a sulfúreo monumento.
De modo que, pues me siento1005
tener el alma perdida,
piérdase el cuerpo y la vida,
vaya todo en perdimiento.
TEODORO
¿Quid hoc est? ¡Virgo Maria!
¿Tu vis occidere te?1010
SERAFINA
Dexau-lo, per vostra fe,
no cregau que 's mataria.
FLORISTÁN
Mas sin vos, señora mía,
¿para qué quiero vivir?
SERAFINA
¿Pera què tomeu a dir1015
un altra castellania?
FLORISTÁN
Mucho estáis de burlas vos
y el tiempo no las consiente,
será mejor ciertamente
que penséis en lo de Dios.1020
SERAFINA
Lo pensar és que tantos
que teniu altra muller,
en negun modo pot ser
que tingam yo y vos repós.
FLORISTÁN
Pues luego conviene ansí,1025
por soldar vuestra querella,
que devo matar aquella
o me he de matar aquí.
SERAFINA
Yo us diré, veniu ací,
ja devríeu vos ser mort,1030
empero, puix voi la sort,
matau a l'altra o a mi.
FLORISTÁN
Pues quedadvos a holgar,
dejadme el cargo, señora,
que, en antes que pase un ora,1035
yo os espero contentar.
SERAFINA
Ara dons, yo us vull dexar;
vejam a que fareu.
Mes coses coman a Déu,
perque Aquell no 'm pot mancar.1040
Vos preneu tantos la via,
mes ab mi vinga Lenici.
FLORISTÁN
¿Para qué?
SERAFINA
Per un servici;
tanbé'm farà compaynia.


Per ta vida y per la mia1045
digues-me una veritat,
sí 't vejas a ton costat
esta nit a Dorosia.
LENICIO
Cuanto si Dios no me mata,
por la jura pasaré,1050
cualquier verdad os diré
tan limpia como la plata.
SERAFINA
¿Quin matrimoni contracta
ton amo, fill de fornera?
¿Ab alguna bordellera1055
que no sia ma sabata?
LENICIO
¿Conocerías, señora,
una doncella romana,
hermosa, moza galana,
qu'es recién venida agora?1060
SERAFINA
Calla, si vols, en mal ora,
qu'es més lleija quels aquells
y té més ayns que cabells,
y es mes negra que una mora.
LENICIO
Bien me puedes perdonar,1065
que no lo digo por tanto,
ni tan alta la levanto
que se te pueda igualar.
SERAFINA
Mes ¿qui pot aquell trobar
que 's vulla casar amb ell1070
si no altra més bruta qu'ell,
que no 's faça de pregar?
DOROSÍA
Seynora, per meu amor,
no mires al que dirà,
qu'és un tacayn rofiá,1075
mil maldats porta en lo cor.
Son amo es un gran traidor,
quant en llibres mai se lig;
son moço traidor y mig
y el parell bella lavor.1080
LENICIO
¿También vos sois atrevida?
Ya, ya, ya, Juana Martín.
No hallo mujer, en fin,
que se contente en su vida.
Y es verdad muy conocida1085
que en usar aquella cosa
cualquiera queda quejosa,
mas ninguna arrepentida.
DOROSÍA
Tot axò ¿que té que fer,
en ladre, fill de bagassa?1090
LENICIO
Jugaré de pasa pasa
si me enojo como ayer.
DOROSÍA
Maleita sia muller
que 't vol mirar en la cara
y puga sclatar encara1095
qui mai te fará plaer.
SERAFINA
Sí Déu te prest en lo món,
per no res crides y plores,
calla, dons, en males ores,
o vés-te'n.
LENICIO
Tiene razón,
1100
que sus mañas tales son:
hacer los llantos tempranos
si hombre no juega de manos
o si no anda Juan Bastón.
DOROSÍA
¿Par-te bé que cada dia1105
te preas de 'm mal tractar,
que per no li comportar
de mon marit fugiria?
LENICIO
Pues, hermana Dorosía...
SERAFINA
Parlem d'aldre, si manau,1110
que vosaltres poch pensau
neguna congoxa mia.
LENICIO
Señora, por concluir,
sé que no me quieres mal,
yo te quiero ser leal,1115
aunque supiese morir.
Tú puedes, en fin, sentir
que aquesta dama que digo
no es moza para contigo
ni te merece servir.1120
Porque ayer yo levantéme
con ansia de conocella,
voto a Dios que fui a vella,
pero que, en fin, espantéme:
vestida d'un alhareme411125
que era rico para enjalmo42,
con una nariz d'un palmo
y una boquita d'un jeme.
No sé cómo, por mejor,
alcé los ojos por casa:1130
a la fe, estaba más rasa
que la d'un esgremidor.
¿Quieres saber, por mi amor,
qué era toda su bajilla?
Dos jarros y un escodilla,1135
y un peine y un asador.
SERAFINA
Dorosia, vin ací.
¿Què te he dit yo destes trames,
per vida de quant més ames?
DOROSÍA
Tot me par que passa axí.1140
SERAFINA
¿Creu-se aquell burlar de mi?
¡Bajanàs molt més que orat!
Que 'l puch vendre en lo mercat
per ase fill de rosí.
LENICIO
No ay persona que no sienta1145
tu mucho merecimiento,
aunque en oro y en argento
no tengas suma sin cuenta
porque vales más sin renta
que otra señora d'estado.1150
¿Quieres prestarme un ducado?
SERAFINA
Per ma fe, só molt contenta.
Anem en casa tantos,
que encara tinch un parell,
a despit del porch aquell1155
ara 'l vull tractar de gos.
LENICIO
Pues contarte he, voto a Dios,
una cierta fantasía
con que yo y tu Dorosía
somos ricos todos dos.1160
SERAFINA
Digues, maño.
LENICIO
Ya has sabido
d'un siervo del hermitaño,
qu'el asno más ha d'un año
que va por ella perdido,
y le tiene prometido1165
una gonella excelente
y un jubón para el pariente,
porque apacigüe el roído.
Estamos, en conclusión,
que esta tarde de pasada1170
se venga por mi posada
con la saya y el jubón;
y tiene tanta pasión
que, si os encuentra al pasar,
dice que la ha de besar1175
donde quiera y sin sazón.
SERAFINA
Si en ma presèntia la toca,
tan gran bufet li daré
que per cas yo li rompré
quants quexals ne té en la boca.1180
Vos també ia veu, na lloca;
no cureu, na bil bagassa,
que teniu superbia massa
y vergoyna tostemps poca.


ArribaAbajoJornada III

FLORISTÁN
Pues que, padre, mi pasión1185
por muchos suele venir,
lo que vos quiero decir
m'escuchad en confesión.
Daros he la relación
de todo mi pensamiento,1190
haceros he un argumento
de toda mi perdición.
Aquella que fue de aquí,
Serafina valenciana,
con voluntad soberana1195
la quise desque la vi
y en aquel punto le di
mi querer y libertad,
y agora, por mi maldad,
soy sin ella y soy sin mí.1200
Contraje luego con ella
matrimonio clandestino,
después, como hombre malino,
casé con una doncella
y es Orfea el nombre della,1205
de nación italiana,
su bondad es inhumana,
su presencia más que bella.
Pues, con ésta me casé
por paterno mandamiento,1210
mas el vero casamiento
con la Serafina fue,
porque yo le di la fe
de mi propria voluntad,
y es aquesta la verdad1215
y por ella moriré.
Mas yo no dejo de ver
que me devría matar
y por más daño escusar
no lo quiero ora hacer,1220
sino qu'es muy menester
que yo mate luego a Orfea
do Serafina lo vea,
porque lo pueda creer.
Que yo bien me mataría,1225
pues toda razón me inclina,
pero sé de Serafina
que se desesperaría,
y Orfea, pues, ¿qué haría
cuando mi muerte supiese?1230
que creo que no pudiese
sostener la vida vn día.
Pues, hablando acá entre nos,
a Orfea cabe la suerte,
porque con su sola muerte1235
s'escusarán otras dos.
De modo que, padre, vos,
si llamármela queréis,
a mí merced me haréis
y también servicio a Dios.1240
TEODORO
Michi placebit vocare
praefactam tuam Orpheam,
tamen dic vtquid vis eam
absque causa condempnare?
FLORISTÁN
Porque, si yo la matare,1245
morirá cristianamente,
yo moriré penitente
cuando mi suerte llegare.
TEODORO
Fili mi, rogatus eo,
tamen, ut dixit Pilatus,1250
ab ista morte lavatus,
spero salutem in Deo.


FLORISTÁN
Dios os guíe, como creo
qu'es vuestra ventura buena,
y os haga libre de pena1255
como yo serlo deseo.
¿Por qué es tal mi corazón
que agora no se quebranta?
¿Por qu'es mi paciencia tanta
donde ay tan poca razón?1260
Y pues sobra la ocasión,
¿por qué mis ojos no lloran?
¿Por qué en mi alma no moran
mil especies de pasión?
¡O qué escaso sofrimiento,1265
o qué larga esquividad,
o qué triste voluntad,
o qué mal conocimiento!
¡O qué poco sentimiento,
o qué estraño bienquerer,1270
o qué perverso placer,
o qué inicuo pensamiento!
De mujeres blasfemamos
los que malas las hacemos,
un error suyo diremos1275
y dos mil nuestros callamos.
Nosotros las engañamos
con palabras y argumentos,
y nunca estamos contentos
sino cuando las burlamos. 1280
Pues, vengamos a sentir
cuáles nos pornían ellas
si caso fuese que a ellas
fuese dado el escrevir.
Que si quisiesen seguir 1285
nuestras maneras y talles43,
podría el tiempo faltalles
y no de nos que decir.
¿Quién se burló de Medea?
¿Quién rompió a Fillis la fe? 1290
¿Quién dejó a Penelopé?
¿Quién faltó a Dido Penea?
¿Por qué Clicie se rodea
contra'l aspecto febeo?
¿Por qué fue traidor Teseo 1295
con Ariadna cretea?
Muchas otras dejo estar
que en este número caben,
que merecen que se alaben
por su verdadero amar.1300
Y no las quiero nombrar
por no echar leña a mi fuego,
también me falta el sosiego
que me devría sobrar.


BRUNETA
Bon dí, misier Fioristano.1305
FLORISTÁN
Bien vengas, Bruneta hermana.
¿Qué ay de nuevo esta mañana?
BRUNETA
Madona resta in afanno.
FLORISTÁN
¿Cómo ansí?
BRUNETA
Quel bon cristiano,
non so de voi che 'l ha dito. 1310
FLORISTÁN
¿Quién, di?
BRUNETA
Quel frate romito,
che Di' li dia il mal anno.
FLORISTÁN
¿Qué dice?
BRUNETA
Mo 'l hè venuto,
non mi par haver inteso
altro che lei m'ha comeso1315
che vi cercasse per tuto.
FLORISTÁN
¡Pese al cielo con el puto!
Yo lo espero y él se queda.
Querrá pasar su moneda,
que de tal árbol tal fruto. 1320
¿Qué te dijo finalmente?
BRUNETA
Che tu venghi un po'fin lá.
FLORISTÁN
Mas dile que llegue acá,
qu'es menos inconveniente;
yo voy a cas de un pariente, 1325
no sé qué diz que me quiere.
Di que el uno al otro espere
en este lugar presente.


BRUNETA
Non tropo piazer mi resta
degli fati di costui,1330
certamente vedo in lui
mal de fede o mal de testa.
Vi venga a tuti la pesta,
huomini senza ragione,
che inganar le pover' done1335
tengon 'loro per gran festa.
Madona d'haver marito
n'avea tuta la rabia,
adesso credo ch'el habia
un più rabioso apetito.1340
Tante volte m'hebe dito
di cavarsi quella voglia,
par 'ben che spesso si doglia
chi per caciar fa'l envito.
‘L hè ben ver’, e si ragiona,1345
che'l espagnolo hè gentile
e non ha paro fra mille
per inganar una dona.
Valente de la persona,
cortese, sagio, previsto;1350
ma ti so dir, si'l hè tristo,
che ha di tristi la corona.
Non si dice, non si crede,
con cuanta gratia ti vano;
sempre mai, barreta in mano,1355
ti parla con tanta fede.
D'una miglia ch'el ti vede:
«Mi ricomiendo's, irmanos;
signoras, beso's las manos.
¿Che mandáis, vuestras mercede?».1360
El ti fa favor ognora,
tristo colui ch'el ti piglia:
col broquier os las patiglia,
te so ben dir che lavora.
«No habláis déstas, signora.1365
¡Guardáis, hidesputas viejas,
che vis tomo las orejas
e las capeças anchora!».
Hebe, in fin, poco cervello
la mia madona Orphea;1370
si maritarsi volea,
pigliara'l altro fratello.
'Gli era più gioven, più bello,
per me tanto quel'vorrei;
e ti so dir che da lei1375
havea ben il martello.


TEODORO
Ecce ¿quo pergis, Bruneta,
quid ergo de illa persona?
BRUNETA
Dice che venga madona,
che qui vicino ce aspecta.1380
TEODORO
Audi verbum, mi dilecta,
si vis, ad aurem ex ore.
BRUNETA
Oimé, frate traditore,
che vi vengha la carreta.
TEODORO
Patientiam habe in me1385
et omnia reddam tibi.
BRUNETA
No mi dar da questi cibi,
che non ho da far con te.
TEODORO
Putavi sub ista re
quod obedires ex eo,1390
obediendum est Deo,
parenti magistroque.
BRUNETA
Non bisogna ragionare,
questo fora tropo spesso;
me ne voglio andar adesso,1395
vedi tu si voi restare.
TEODORO
Istac vos vollo spectare,
ito vocatum Orpheam;
huc me, dum duxeris eam,
poteris semper notare. 1400


¿Utquid non hoc indumentum
precio tradam ebreis,
cum desideriis meis
sit magnum inpedimentum?
Nunquam sub eo contentum,1405
imo difformen concerno;
nunc igni tradam eterno
tantum et grave tormentum.
Corpus hoc forma preclarum
non generare ¿quid peius?1410
¿Cur non erit semen eius
in actione gratiarum?
Sit abundans animarum,
sicut vitis, vxor tua;
filii tui in mensa sua,1415
sicut novelle olivarum.


FLORISTÁN
¡Quién se fiase de ti
ni de tus hipocresías!
Padre mío, buenos días.
TEODORO
Bona salus, fili mi. 1420
FLORISTÁN
Después que yo me partí,
¿no has hablado con Orfea?
TEODORO
Locutus fui cum ea.
FLORISTÁN
¡Voto a Dios que hela aquí!
ORFEA
Dime, signor Fioristano,1425
che mi voi più comandare.
Oimè ¿t'increixe il parlare?
¿Forsa sei in qualche afano?
Tocami un poco la mano.
Dunca ¿no voi? Che ti toco...1430
Fami parte d'il tuo fuoco,
dimilo pur di lontano.
Non mi far, signor, morire,
basta asai si crepa il cuore;
si per me gli è fato errore,1435
ti piacia mi lo scoprire.
Si'gli è cosa non da dire
e di me voi questa vita,
sia o non sia fallita,
io son nata per patire.1440
Anchor ti voglio pregare,
mora o viva, non mi curo;
fami questa gratia puro
che tu mi vogli parlare.
TEODORO
Sancte Deus, dic, dic ¿quare1445
non das responsum Orphee?
FLORISTÁN
Porque ninguno me vee,
que mi gran daño repare.
ORFEA
Doncha dimi, car' signore,
¿qual tuo male, qual tuo danno,1450
qual tuo stento, qual tuo afanno
non hè in mezo del mio cuore?
Fame parte, per mio amore,
non ti mostrar si crudele,
s'io son stata infidele1455
eccome senza timore.
FLORISTÁN
Levantaos, señora mía,
que seréis martirizada
y es ya la ora llegada
de vuestro postrero día. 1460
Poned vuestra alma en la vía,
cual es mejor para vos,
y encomendadvos a Dios
que os tome en su compañía.
ORFEA
¡Oimè, Dio omnipotente!1465
¿Non c'e alcuno che mi dica
perché fortuna nimica
mi fa morir ignocente?
Dimilo pur brevemente,
che si pato questa morte,1470
mi lamento di mia sorte,
non de te nen d'altra gente.
FLORISTÁN
Señora, yo's lo diré,
pues consiente mi pecado:
sabed que yo era casado 1475
cuando con vos me casé.
Secretamente tomé
la mujer que me cumplía,
mi padre no lo sabía,
dio's en mi nombre la fe. 1480
Aunque no quiero negar
ser la culpa mía toda,
porque aquesta triste boda
yo la pudiera escusar...
Pero tengo's de matar, 1485
ya está dada la sentencia,
demandad a Dios paciencia
para mejor acabar.
ORFEA
¡Oimè, Dio, e ti rengracio
che mi fai tanta mercede,1490
che moro, come ognun vede,
dove senza culpa jacio!
Prestami un poco di spacio,
perchè l'alma che ai creata
se piglie la bona andata1495
per a lo eterno solacio.
Perdonami, il mio signore,
si forse t'ho dispiagiuto,
si bene non t'ho servuto,
si non t'ho portato amore,1500
si t'han fato qualque errore
li mei cinco sentimenti,
si li toi comandamenti
non ho fato di buon cuore.
Anchor', ti priego, perdona1505
le mane di Fioristano,
che non san' quel che si fano
con questa misera dona.
Fa che la sua persona
per me vexata non sia,1510
anchor' che con l'alma mia
la sua piglie corona.
Ma, signor, fami una gratia,
si quella mi voi largire:
che lo mio crudel morire1515
a tuto il mondo dispiacia.
Nulla dona in terra giacia
ch'el mio fin non piagnia puro,
nullo homo sia sí duro
che per me pianto non facia.1520
Tuto il cel sença dimora
piangia anchor' la mia ventura:
gli elementi, la natura
se dogliano d'ora in ora,
la terra dove si mora,1525
lo mare coli animali
rationali, irationali,
l'arbre, l'erbe, i sassi anchora...
Voi altre, dunca, citelle
che li mariti aspectate,1530
com'io moro pensate
per esser tropo fidelle.
Quanto più serete belle,
tanto più servite a Dio;
guardate ch'el fine mio1535
non pò esser più crudelle.
Lassate andar i pensieri
che vi fano maritare,
non vi lassate inganare
da questi mesti piazeri,1540
cha magniate volentieri
lo veneno fra lo pane
e vi pentite domane
del che faceste vu'ieri.
Fugite dal ceco amore1545
che ceca le vite nostre,
maritate l'alme vostre
con quello eterno Signore,
con lo re e imperatore
di quella vita beata, 1550
guardate che a magna intrata
servite Lui di buon cuore.
FLORISTÁN
Señora, la dilación
en esto no es nada buena,
porque dobláis vuestra pena 1555
y acrecentáis mi pasión.
Dad fin a vuestra oración,
comenzad a ser nacida,
gozaréis de nueva vida
y eterna consolación. 1560
Acordaos adónde vais,
olvidad dónde partís;
no's pese, pues que morís
para que siempre viváis,
que en la ora que os veáis 1565
llegar al coro fulgente,
pesaros ha solamente
porque tan tarde llegáis.
De las veras alegrías
gozaréis allí, señora, 1570
que vale allá más un ora
que acá mil cuentos de días.
No os metáis en fantasías,
dejad aparte el pensar,
porque a mí toca llorar 1575
vuestras quejas y las mías.
ORFEA
Orsù già, si sei contento,
fa di me quel che ti piacia;
ma, signor, fami una gracia,
finuto lo mio tormento:1580
che in eterno pagamento
per quel ben che t'ho voluto,
me facie far escolputo
un marmoreo monumento.
Ma sia scolpto per di fuora1585
lo mio fine, la mia morte,
la mia rea e dura sorte,
sempre triste sino alora.
E si tu vorrai anchora,
meti sopra una parola1590
che dica com'io sola
moro e vivo gran signora.
BRUNETA
Madona, io vo morire,
cha non fai conto di me;
se per te, se non con te,1595
non vo restar in martire.
TEODORO
Sanctum est senes audire,
eamus in domum meam,
quo, dum absolvam Orpheam,
poterit lex subvenire. 1600
FLORISTÁN
Antes le quiero rogar
y es muy bien que se confiese.
TEODORO
¿Vis venire, vel abesse?
FLORISTÁN
Luego voy a más andar.
¿Qué me aprovecha buscar 1605
remedio ni otro partido?
Que a fuego tan encendido
no basta el agua del mar.
Ya fueses, muerte, venida
por quien tanto desea, 1610
que quiere matar a Orfea
de muerte no merecida.
En ella está bien la vida,
mejor que en mí la malicia.
De mí se haga justicia,1615
tan descortés homicida.
Nunca tal cosa se vio
ni la vieron los humanos.
¿Para quién tengo yo manos?
¿No para matarme yo? 1620
¿Por qué Dios alma me dio
cuando me engendró mi padre?
¿Por qué en el parto mi madre
la vida no me quitó?
¿Por qué agora yo soy tal 1625
que no muero encontinente?
¿Quién me hizo tan paciente?
¿Cuál cruel será mi igual?
¿Ay otra muerte mortal,
sino vida deshonrada? 1630
¿Qué pena es hoy tan penada
que llegue al pie de mi mal?
¿Por qué estás agora en calma,
muerte, que no te me prestas,
pues la vida tengo a cuestas 1635
más grave que grave salma44?
¡O, qué vergüenza en la palma!
¡Qué llaga en el corazón!
¡Qué higa en el afectión!
¡Qué bofetada en el alma! 1640
Como el fénix hago el fuego
donde me tengo de arder,
mas no espero renacer
como aquél renace luego.
Con mis pies, como hombre ciego, 1645
me voy a la sepoltura,
marinero sin ventura
que en mi navío me anego.
Pues, como hombre sin razón
caí en la fuesa45 que hice, 1650
y el pensamiento me dice
que no espere redemptión.
Mas, Señor, por tu pasión,
redime mi alma triste,
Tú, que también redemiste 1655
cabtivitatem Siom.
Que si en juicio perfecto
con tu siervo entras de grado,
no será justificado
ningún hombre en tu conspecto. 1660
Del mi pecado secreto
múndame, Rey Nazareno,
y a tu siervo del ajeno
perdónale con efecto.
Agora terná mayor 1665
Serafina su querella,
que conmigo ni con ella
no podré tener amor.
Agora será mejor
comenzar hombre a morir, 1670
pues ya no puedo vivir
sino con mucho dolor.
¿Cuándo me podré acordar
deste mal desacordado,
que aunque viva más pagado 1675
no me muera de pesar?
¿Quién me basta a consolar
en esta causa que toco?
Qu'el consuelo vale poco
si algo no ha de remediar. 1680
Pues ¿qué remedio es tamaño
cuando dármelo quisiesen,
que, si a la par lo pusiesen,
igualase con mi daño?
Que como del día al año, 1685
como del Tibre a la mar,
del remedio a mi pesar
no ay más ni menos engaño.
Pues agora, comparado
mi ser a cuando solía, 1690
soy como una fantasía
que pasa con el nublado,
como sombra de tejado,
como una estatua de sal,
como un salvaje animal1695
en una pared pintado.
Hecho soy una amargura,
cercado de planto eterno,
tengo el alma en el infierno
y el cuerpo en la sepoltura.1700
No tengo en mí cosa pura,
ni saber ni corazón,
ni sentido ni razón,
ni más de aquesta figura.